Перасячэнне паралеляў: чаму мы можам навучыцца адно ў аднаго

“Перасячэнне паралеляў”… Няўжо такое магчыма? У геаметрычнай плоскасці — вядома, не. А ў жыцці людзей….

У сучасным адкрытым і дэ-факта адкрытым свеце, у агульнай прасторы ўзаемадзеяння ў любую хвіліну могуць перасекчыся носьбіты культур, што жывуць паралельна. І такая сітуацыя для кожнага і кожнай з іх можа адначасова аказацца і трагедыяй, і стартам бясконцай колькасці адкрыццяў і магчымасцяў. Пошуку магчымасцяў пераадолення інтэграцыйных бар’ераў паміж “паралельнымі” культурамі, новых ідэй і ўмоў наладжвання полікультурнага грамадства, якое развіваецца, быў прысвечаны семінар-практыкум, які па ініцыятыве каманды Nation of Leaders адбыўся 28–29 сакавіка 2025 года ў Варшаве.

Яго ўдзельнікі — прадстаўнікі польскіх мясцовых супольнасцяў і органаў самакіравання, беларускіх, украінскіх, кіргізскіх НДА і дыяспар, даследчыкі і лідары меркаванняў з Беларусі, Польшчы, Даніі, Фінляндыі. Разам яны здолелі не толькі стварыць прастору дыялогу і абмену досведам узаемадзеяння, але і аб’яднаць свае намаганні ў выяўленні ключавых праблем, магчымасцяў і механізмаў інклюзіўнага супрацоўніцтва.

 Урокі свету перасячэння розных відаў актыўнасці ў жыцці мясцовых жыхароў, мігрантаў, мясцовых самакіраванняў і структур падтрымкі іх узаемадзеяння (арганізацый і структур культуры, адукацыі, СМІ і інш.) сталі прадметам разгляду ўдзельнікаў сусветнай кавярні “Перасячэнне паралеляў: думкі ўголас”. А ўключэнне ў свет творчасці і імправізацыі “Жывём вучачыся і вучымся жывучы”, арганізаванай украінскай музыканткай, кампазітаркай, даследчыцай народнай музыкі Наталляй Уцешавай, дазволіла сумесна перажыць магчымасці існавання ва ўмовах разнастайнасці еўрапейскіх моў і культур.

“Чаму і як мы можам навучыцца адно ў аднаго?” — ключавое пытанне праблемнай лабараторыі, у межах якой удзельнікі семінара шукалі свае варыянты ўмоў, неабходных удзельнікам полікультурнага ўзаемадзеяння на мясцовым узроўні для пераадолення інтэграцыйных разрываў.

Удзельнікам семінара ўдалося сфарміраваць матрыцу партнёрскай падтрымкі працэсаў полікультурнага ўзаемадзеяння з улікам асноўных напрамкаў яго арганізацыі:

• забеспячэнне ўзаемапранікнення культур
• падтрымка мясцовым самакіраваннем узаемадзеяння мясцовых жыхароў і мігрантаў
• узмацненне мясцовай грамадска-грамадзянскай актыўнасці
• суправаджэнне працэсаў сацыяльнай інтэграцыі
• арганізацыя адукацыйнай падтрымкі і працэсаў адукацыі ў дзеянні

Семінар быў арганізаваны ў рамках міжнароднага праекта “Паралельныя грамадствы: постсавецкая міграцыя ў краінах Паўночнай Еўропы і Балтыі”, які рэалізуецца ў партнёрстве Аляксандраўскага інстытута Хельсінскага ўніверсітэта (Фінляндыя), Дацка-беларускага культурнага таварыства Beladania (Данія) і Фонду грамадзянскага развіцця Nation of Leaders пры падтрымцы Савета Міністраў Паўночных Краін (праграма “Паспяховая будучыня”).

Польскімі партнёрамі па правядзенні семінара-практыкума сталі:

• таварыства “Разам для Белалэнкі” (Варшава);
• фонд “Дыялог” (Беласток);
• Цэнтр міжпакаленчай актыўнасці CAM Ceramiczna (Варшава);
• фонд “Акно на Усход” (Беласток).

Праграма першага дня працы семінара —

“Перасячэнне паралеляў: урокі і інсайты” — уключала:

• Адкрыццё семінара-практыкума:
  • павітанне ўдзельнікаў і прадстаўленне сумеснага праекта (арганізатары)
  • узгадненне задумы і праграмы працы семінара-практыкума — Сафія Савелава, эксперт РЦЭ Беларусь у галіне ўстойлівасці развіцця адукацыйных практык, мясцовых супольнасцяў і рэгіёнаў, мадэратар семінара
• “Перасячэнне паралеляў: думкі ўголас” — сусветная кавярня па фарміраванні праблемнага поля семінара:
  • уводныя даклады экспертаў:
    • “Мясцовыя ўлады і мігранты — перспектывы і выклікі. Узаемныя выгады і роля мігрантаў у стратэгіях развіцця горада/раёна/мясцовай супольнасці” — Ян Мацкевіч, намеснік старшыні таварыства “Разам для Белалэнкі”
    • “Захаванне ідэнтычнасці — умова талерантнасці ў грамадстве” — кіраўнік праекта “Паралельныя грамадствы: постсавецкая міграцыя ў краінах Паўночнай Еўропы і Балтыі”, Аляксандраўскі інстытут, Хельсінкскі ўніверсітэт
    • “Новыя дыяспары Усходняй Еўропы: вынікі даследавання” — Генадзь Коршунаў, сацыёлаг, кандыдат навук, экс-дырэктар Інстытута сацыялогіі НАН Беларусі. Цяпер — аналітык і старшы даследчык Цэнтра новых ідэй
    • “Комплексны інтэгратыўны падыход як умова адаптацыі мігрантаў постсавецкіх краін” — Алена Грыбанава, крызісны псіхолаг, спецыяліст па рабоце з псіхалагічнай траўмай
  • групавое абмеркаванне актуальнай сітуацыі (пазіцыі мігрантаў, мясцовых жыхароў, суб’ектаў падтрымкі); узгадненне спіса актуальных праблем, якія патрабуюць вырашэння

• “Жывём вучачыся і вучымся жывучы” — творчае паглыбленне-імправізацыя: магчымасць сумеснага існавання і развіцця пры ўмове разнастайнасці еўрапейскіх моў і культур
  

  

У праграму другога дня працы семінара —

“Перасячэнне паралеляў: жывём вучачыся і жывучы разам” — уваходзіла:

• • “Паралелі культуры: вытокі і ўмовы перасячэння” — падвядзенне вынікаў працы першага дня семінара. Уводзіны ў сумесную працу (Сафія Савелава)
  • Экспертныя паведамленні па тэматыцы дня:
    • “Жыхары, мігранты, суседзі… Але ў нашых руках Гісторыя” — Святлана Курс, архівістка, пісьменніца, даследчыца;
    • “Культура як дыялог: пераадоленне цяжкасцяў і павышэнне ўстойлівасці” — Лізавета Дубінка-Гушча, PhD, старшыня культурнага таварыства BELADANIA, каардынатарка праектаў;

• Праблемная лабараторыя “Чаму мы можам навучыцца адно ў аднаго?”:
• • Кароткія паведамленні-прэзентацыі досведу працы розных суб’ектаў па пераадоленні ў сваёй дзейнасці праблем узаемадзеяння мясцовых жыхароў і мігрантаў (прадстаўнікі НДА, установы культуры, мясцовых органаў улады, нефармальнай адукацыі і інш.) — каардынатары тэматычных груп лабараторыі
  • Прадстаўленне працоўнага канцэпта “Матрыца магчымасцяў”
  • Праца ў тэматычных групах (вызначэнне спосабаў і інструментаў пераадолення на мясцовым узроўні праблем узаемадзеяння мясцовых жыхароў і мігрантаў на падставе разумення і абагульнення досведу каардынатараў — ініцыятараў актыўнасці ў мясцовых супольнасцях; запаўненне тэматычных палёў Матрыцы):
    • “Узаемапранікненне культур” — Катажына Якубовіч, старшая спецыялістка Аддзела адукацыі дарослых, музей гісторыі польскіх габрэяў POLIN
    • “Мясцовая грамадска-грамадзянская актыўнасць: вопыт НДА” — Лізавета Міцкевіч, амбудсмэн па справах замежнікаў у фондзе “Акно на Усход”, каардынатар Цэнтра падтрымкі замежнікаў у Беластоку
    • “Мясцовае самакіраванне: падтрымка ўзаемадзеяння мясцовых жыхароў і мігрантаў” — Павел Міцкевіч, дырэктар фонду “Акно на Усход”
    • “Сацыяльная інтэграцыя: дзейнічаем разам” — Алена Грыбанава, прадстаўнік праектаў польскага “Мемарыяла”
    • “Адукацыйная падтрымка/адукацыя ў дзеянні” — Марына Казлоўская, экспертка ў галіне адукацыі, Nation of Leaders
  • Арганізацыя і падтрымка працэсаў узаемадзеяння мясцовых супольнасцяў і мігрантаў:
    • прадстаўленне і ўзгадненне напрацовак тэматычных груп
    • фарміраванне Матрыцы — міні-рэкамендацый суб’ектам падтрымкі полікультурнага ўзаемадзеяння на мясцовым узроўні як умовы пераадолення інтэграцыйных разрываў (прадстаўнікам грамадзянскай супольнасці, універсітэтаў, НДА, органаў мясцовага самакіравання, дзяржаўных структур, арганізацый культуры і адукацыі, СМІ, прадпрымальнікам і стартапам, бізнесу інш.)
• Завяршэнне працы семінара

Чаму мы можам навучыцца адно ў аднаго? Шмат чаму. Важна рабіць крокі насустрач, слухаць, чуць і старацца зразумець сябе і Іншага.